October 2019
Jegens en Tevens article about the desired state by Vincent `T Sas
2019 text Neva Lukic abut my work
Annabelle Schatteman – Cycles, Processes, Rituals
Every time someone arrives to or leaves this world, a gap opens, a scratch is in the air, in the Space, whether it is a small one, a new nostril which will start bleeding, or a slightly bigger one which will stop breathing. Everything in between is just gasping, breathing and gasping. This continuous act, moment by moment, day by day, creates patina and carves the world; the breath, the decay, the time, being the eternal sculptor of the world. Everything Time does is continuosly sculpt – it carves, chisels, constructs; models, moulds and casts, by employing various tools – the force of wind, or the force of 14 billion human hands in the world... We are all associate sculptors in its immeasurable studio, after being moulded and cast in clay, and before long we will all be chiselled into dust again. Sculpting is a continuous process of blending embryo life, life and after life together. And if there were not decay and temporality, if we were immortal and frozen in time, we and the materia surrounding us, would Time continue carving and our minds constructing and deconstructing, our hands creating (art)? We are born out of ashes to be removed; art is born out of the atoms of mortality. There has to be decomposition, for composition to become...
In the chapter Absurd Creation (Myth of Sysyphus, 1942) Albert Camus wrote: If the world were clear, art would not exist. Regarding this, we should not be so frustrated by the temporality of our lives, since this is what makes us and our human identity is drawn from the source of our mortal soul... We would be lost without our mortality... Still, we remain frustrated. And so does Annabelle Schatteman, who as a true sculptor, she finds the inspiration precisely in this paradox, marked on two sides by the ''violent act of birth and death.'' For this artist everything in between is a narrative, the moulded story of life, the way she mainly perceives human existence in this world. Schatteman's main protagonist is figurative (feminine) sculpture, made out of materials like clay, PUR foam, plaster, porcelain, bronze, paper, papier maché..., sometimes partly constructed out of ready made elements, and in rare cases sculpture is counterpointed with other media such as performance or video installation. Her work is not openly conceptual since the process is not presented, but still, it is created through research – by reading anthropology, psychology, fairy tales..., and even writing a blog about the making of it. At the dawn of sculpture there is frequently a book which ignites the sculptor's imagination, creating the alternative versions of history and future. Schatteman's approach is very much science-fiction like, we can even name certain series of works ''(feministic) sculptural science fiction'', and it is important to emphasize that different ''episodes'' are sometimes interconnected, as a sort of ''saga.'' For example, one of the more recent cycles, Heading for the purple planet (2017), is directly connected to the ongoing work in progress The desired state. In Heading for the purple planet the artist was still hoping for a new, purple planet, a utopian society, where warrior women will continue the circle of life and where people will be able to ''take off their masks and shields.'' The desired state is a step further and should actually represent that planet. But, is the planet purple? What do warrior women find when they finally get there? Only the remains of another civilization such as bones, shells and even mythological elements like unicorn's horn. The purple planet starts with patina... Schatteman uses almost archeological, even forensic approach, not waiting for the material to rotten but modelling directly the relics, balancing and equalizing the sculptural force of the Time with her own. In some earlier works, the artist even directly combined her own force with the nature's – the sculptures that she shaped were exposed to different natural elements, like water or soil. The most representative is the project Paradise of surrender (video installation with the elements of documented performance, 2012/2013) where she placed 9 female busts of unfired clay into the sea. The process was documented and used for the video installation combined from the relics of the busts and the video. Not only on this transformative or storytelling level is Schatteman interested in processes or cycles, but also on the level of repeating patterns throughout her oeuvre. The pattern is what we inherit and what has been imposed on us by our genetics, birth and by the society we live in. Thinking of the connection of all three, the artist took her grandfather's bronze tool which he used to make butter cookies, like petit beurre. In several projects, Schatteman used this tool for making the print of a mask or representation of a mask: Love is focus, focus is love (2016) where wedding dresses were perceived as masks, Beyond (2014) which again dealt with the perception of the female and the Masked project which, with a high rate of ritualism, combined music, dancing and sculpture and was executed as an interdisciplinary performance. In addition to this approach to masks as motifs, a sort of face and role which we have inherited from our ancestors and society, on several ocassions Schatteman even entered a traditional form, such as portrait. As stated above – there are different levels of the sculptor's relation to time – sometimes she imitates time when mimicing a sort of relics of a certain civilization, sometimes she exposes her sculptures to time, and when making portraits she plays with a sort of mystic Pygmalion thing, by becoming the mother, the creator, the controler of nature itself! The artist modelled the portraits of her father when he passed away and daughter when leaving for college, and, thus becoming ''the mother-creator of both of them'', even though the first one was responsible for her existence, and she is now doubly responsible for the existence of the latter one. Being permanently enchanted by ''the continuation of life'' Schatteman in her own way tries to challenge the force of time, to keep, to repeat and to maintain life, to become, for a moment, the mother nature herself. To collect all the pieces of dust and create (life) again and again...
Is this the point where the circle closes? Since we still do not have the power to bring sculptures or images into life, the only thing we can do is to maintain the patterns and cycles, to continue creating by always starting from scratch.
Camus concludes The Myth of Sysyphus with the following sentences: Each atom of that stone, each mineral flake of that night-filled mountain, in itself forms a world. The struggle itself toward the heights is enough to fill a man’s heart. One must imagine Sisyphus happy. And so will Annabelle Schatteman continue her absurd human and artistic effort toward heights, longing and aiming for the unattainable desired state, with all its imperfections, debris and continuous porosity of sculpture.
Neva Lukić
June 2017
article in the artcouch about heading for the purple planet
https://www.theartcouch.be/events/heading-for-the-purple-planet-de-denkbeeldige-reis-van-annabelle-schatteman/
2017 text Neva Lukic about the exhibition heading for the purple planet
The Amazons. Mythological female warriors who were not much related to their motherly side, they raised female children exclusively as their warrior descendants. Their right breast was cut off, so that on their right side of the body they could be as strong as men.
The Guerilla girls, a contemporary feminist group devoted to fighting sexism and racism within the art world. To remain anonymous they don gorilla masks. So that their womanhood would be concealed, so that they could be ironically manly like gorillas, wild like men. Paleolithic and Neolithic Venus figurines. Exposing their curves and invoking fertility. Being the wombs of life. Of the continuation of life. There is nothing in them that resembles manhood.
Heading for the purple planet. The new series of anthropomorphic, mostly female or sexless sculptures by Annabelle Schatteman. The artist continues her sculptural work inspired by female iconography and keeps experimenting with the combinations of different materials, at the same time giving her work an unfinished note what makes her work sketchy like. She neither hesitates to give to materials symbolic meanings... So that she could tell her vision about human and female strength and fragility in details, the story about the masked and unprotected humanity. About the continuation of life.
When approaching these female figures, one can feel the counterpoint between their robust, stable legs which follow the tradition of ready- made (artist uses old chairs, wooden boards, easel, etc.), and the torsos sculpted in different materials like PUR foam, paper and porcelain. Owing mainly to PUR foam, but also to paper, the torsos seem organically exposed, almost wounded and decayed as sea fossils. The experimentation with the material like PUR foam results in the artificial material expanding visceral characteristics, in a way resembling the porosity of the previous series Paradise of Surrender when Schatteman placed nine female busts made of clay into the sea to see how the tide would affect the material... But, on the torsos of figures heading for the purple planet there is also the porcelain from which the artist shapes female chests and models the masks for their faces. The strong (but also fragile) material used for petrifying the chests can also be seen as some kind of “Amazon shield” if we remember the Blue Bra girl beaten by the military in Cairo in 2011...
The mask, also one of the recurrent elements in Schatteman’s work, is not expressive like the afore mentioned gorilla mask representing female rights, or the naturalistic masks-faces in the work of James Ensor, but it follows more the tradition of masks which have the absence of expression (Venetian masks). Are these creatures being themselves under the masks or is their identity expressed in everything but a mask – the robust legs and mostly fragile torsos...? Are they just standing there in the exhibition space helplessly, not even evoking fertility like
Venus figurines, but naively requesting the new, purple planet, an utopian society, where life will continue and where human beings will be able to take off their masks and shields. Not only masks which they wear themselves, but also the masks genetically inherited from their ancestors. Maybe that is the reason why these creatures could even be read as sexless, in a way as if they have been freed from gender, classification or a (family) tree, but still they have a strong urge to continue life by creating and choosing for the freedom... By being at the same time the Amazons, Venus figurines, mothers, artists but also men!
Neva Lukic writer & curator
2012 tekst Adri Markus naar aanleiding van de expositie paradise of surrender
Een vrouw is een vrouw is een vrouw
In het werk van Annabelle Schatteman speelt de vrouw een hoofdrol. Maar wie is zij? De vraag is snel gesteld maar een antwoord laat langer op zich wachten. Vanuit een onbedaarlijke drang maakt zij haar beelden om aan haar gedachten gestalte te geven. We ontmoeten elkaar bij Anna van Vliet’s PopUpArt in Den Haag. Ze heeft daar een kortstondige expositie van vier kunstwerken. Vier maar? Ja! Dat is niet veel zeg. Nee? Nee! Ben je zo op uitgekeken, toch? Oh, nou...nee.
Tekst: Adri Markus
In het begin
Schatteman heeft lang gewacht met het tonen van haar recente werk. Het wachten was op het juiste moment en de juiste locatie. In deze galerie aan de Korte Voorhout 20 heeft zij haar plek gevonden. De expositie opent met een kort verhaal: The story of the beach and the ocean. Hier geen visueel beeld. Ze houdt van literatuur, houdt van taal, van woorden die in nauw verband iets oproepen. In musea valt tegenwoordig zoveel te lezen over de tentoongestelde werken dat je voor je het weet niet meer aan kijken toekomt, maar hier is het anders. Deze tekst is een beeld, een verhaalbeeld. Het is ook een sleutelwerk. Hier vanuit ontstonden andere werken. Ze houdt van stranden, maakte er altijd al terplekke beelden in het zand. Het deerde haar niet dat ze met het wisselend getij zouden verdwijnen; ze vond dat zelfs prettig. In de tijd tussen een leven in Sjanghai en Nederland gebeurde het, het verhaal van het strand en de oceaan kwam als het ware op haar af. Zie het als een bewustwording, de beeldhouwer in Schatteman nam het op voor haarzelf. Ze wist instinctief dat dit gemaakt moest worden en gedachten begonnen te stromen. Het kostte haar tijd om tot de juiste vorm te komen.
Zit er heimwee in dit taalbeeld, is er spijt? Een teloor gegaan bestaan... Geven en nemen. Maken en breken. Destructie? De kunstenaar vertelde wel dat ze eerder veel beelden kapot heeft gemaakt, ze waren te illustratief. Een kunstenaar kan van alles iets maken. Uit wat geweest is, gebroken is, kan een nieuw en ander beeld ontstaan. Wat rest is de herinnering en ook die vervaagt. Maar moet je alles willen houden want heb je alles wel? Naast het daadwerkelijk ten uitvoer brengen van beelden in klei zijn er de gedachten, die welhaast meer nog het wezenlijke werk bevatten. Zo’n werk hoeft eigenlijk niet te worden gemaakt. Meer de inhoud, niet zozeer de vorm telt. Maar dat is ook paradoxaal, want gedachten alleen zijn niet zichtbaar en kijk eens wat je ziet!
Volledig overgeven
Paradise of surrender is een installatie die uit het verhaalbeeld ontstond. Negen bustes van vrouwen in ongebakken klei, ogen gesloten, hoofden opwaarts. Ieder op een vierkante plaat op de vloer geplaatst. Tegen de wand een projectie van een strand met dezelfde bustes op het strand en daarachter het aanstormende water. Een film van dertien minuten, gemaakt in tijdsbestek van zes tot zeven uur; de tijd waarin de zee aanwast en terugtreedt. In samenwerking met goede vriend, regisseur en cameraman Filip Kindt, kwam een indrukwekkend totaal tot stand.
Het geluid van de zee is overweldigend. Wat zou er met de bustes gebeuren als de zee het land bereikte? Dat was de grote vraag voor Schatteman. Tergend langzaam treedt de bulderende zee naderbij. Het water raakt het strand en overdonderend woest nemen de golven bezit van het zand en wat daar staat in klei. De aanblik is aangrijpend want wie kan dit geweld
doorstaan? Het zijn voor mij geen beelden meer, het zijn nu kwetsbare vrouwen die aan geducht gevaar het hoofd moeten bieden. Waar zijn hun armen? Ze hadden armen moeten hebben om zich te verweren, ze zullen het zonder nooit overleven! Ik voel paniek. Een film kan zoveel met je doen. Het maakt je angstig én nieuwsgierig naar wat volgt. Je vult in, je leeft mee, beleeft het als een kind bijna. Ik vraag haar hoe zij het heeft ervaren. ‘Het moment daar werd ik heel droevig, het pakte me enorm. Het bracht me terug naar bepaalde gebeurtenissen in mijn leven. Je wordt ook droevig in het besef dat je dingen niet kunt behouden.’ Ze noemt de zee als beeld van dat wat niet te overzien valt en vervolgt: ‘Dingen zijn niet te voorkomen. Je moet je overgeven.’ Wellicht daarom de armloze schouders die lijdzaamheid verraden. Zo van: laat maar komen. De hoofden worden overspoeld, het zoute water bijt in op de natte klei, wast de hoofden. Loutert ze. Na dertien minuten is het gebeurd en wat rest is meer dan de herinnering. Dat tonen ook de stills, foto’s op aluminium van wat geweest is en wat bleef.
Overgave. Daarover gaat het in het leven. Het is een religieus begrip. Jezelf geven. Wat niet wil zeggen: genomen worden. En toch kan het soms zo gevoeld worden.
Moeders mooiste
Op haar site schroomt zij niet te vermelden dat ze moeder is. Motherartist, hoe liggen die verhoudingen? Zelf denkt ze dat als zij geen moeder was geworden ze totaal opgeslokt zou zijn door haar passie. Interessant. Want tegelijk biedt het moeder zijn haar grondstoffen voor haar werk al is er de continue worsteling. Een moeder is moeder en niets anders. Moeders moeten gewóón zijn. Gewoon. Dat is doorgaans wat kinderen willen. Echter jammer maar helaas dan, moeders zijn niet zo. Moeders zijn ook hun vaders vrouwen, ze zijn mooie meisjes geweest en daaraan vooraf: lastige pubers, lieve kinderen, kleine kleuters, jengelende peuters en krijsende baby’s... En boven alles mag je hopen dat ze zichzelf zijn en dat kan betekenen: een vrouw met ambities die verder reiken dan het huis. Maar kan je haar wel zo opdelen, valt er te kiezen? Schatteman weet het ook niet. Ze heeft vooral vragen, geen antwoorden. En ze benadrukt: ‘Ik ben moeder.’
In Roles, expectations, aspirations worden de vragen zichtbaar. Maskers van papier maché gemodelleerd naar een zelfportret in klei, iets kleiner dan haar eigen gezicht. In deze installatie die drie wanden in beslag neemt zien we een arsenaal aan mogelijkheden van wat vrouw zijn inhoudt. Wie ben je echt, wie mag je zijn, wie wil je worden, wie denk je dat ik ben, hoe wil je me zien? Schatteman ging ook hier puur instinctief te werk, las een zin, een woord in een tijdschrift of krant en gaf het ergens plek op een masker. De wand links toont negen gezichten van één vrouw, ze zien vooral zwart. Op een willekeurig masker staat te lezen: ‘Waarheid’ en ook ‘Sorry ik ben te moe om eerlijk te zijn’ en ‘herinneringen en zo.’
Ik herinner me een versregel uit Hooglied waar het meisje spreekt: ‘Zwart ben ik maar mooi.’ Waar staat het zwart voor in dit werk? Ik vraag het niet. Aan de wand er tegenover hangen nog eens negen gezichten – ze zei eerder al dat negen haar getal was net als drie – de meeste zijn gehuld in geblokte hoofddoeken, wat devotie oproept en een soort ingetogenheid. Desondanks voel ik mij verontrust. Waarom? Terwijl ik kijk komt de kunstenaar naast me staan en polst voorzichtig of ik het nog vat. Ik reageer met ‘Ja’ en zeg hoe ik er tegenaan kijk. Maar mijn verontrusting noem ik niet en ik focus me op de middenwand. Die telt maarliefst eenentwintig maskers. Ze zijn bijna allemaal even kleurrijk als grillig beschilderd, beschreven, beplakt met beeldmateriaal, stukken krantenkoppen en kreten of een enkel woord. Tussen de drukte kijkt een opvallend grauw krantengezichtje ietwat van mij weg. Haar blik zegt mij: kan ik het helpen?
Een waar gezicht
Teksten geven richting aan, maar ze maken je ook iets wijs! Deze vrouw bestaat niet, dit is een concept. Apart van de installatie sta ik tegenover een tweetal gezichten, wit als breekbaar porselein. Gezichten die mij best bevallen en dat is niet zo raar want zijn dit niet de welbekende maskers op een gekostumeerd bal? Het lijken mij de gepoederde wangen van La Reine Margot of Madame de Pompadour, vrouwen met gratie en een zekere status. Vrouwen met een eigen verhaal of een geheim.
Het werk van Schatteman boeit. Onmiskenbaar. Het zet tot denken aan. Wie wíl kijken zal ook zíen. Je ontmoet talrijke vrouwen en je mag kiezen. Maar wat zegt het de gehaaste kijker, wat leest hij er vanaf? Een masker toont niet het ware gezicht. Een masker verhult. Annabelle Schatteman houdt van verhalen. Ze vertelt. Het verhaal van de oceaan en het strand eindigt zo: ‘But still... as long as the beach existed, even a million years later, it would always miss this one unique creation.’ De oceaan buldert gestaag maar nam lang niet alles mee. Acht van de negen beelden hielden stand, tegen de verwachting in. Dat zegt iets. Daar zit kracht in.
Dit is de morgen van een unieke dag. Ergens krijt een meeuw.